Målfridom?

Det sjølvuppnemnde kunnskapspartiet Høgre gjeng no inn for det dei kallar valfritt sidemål i ungdomsskulen. Fridom er eit gjævt umgrip som tyder at det finst eit høve til eitkvart. Høgre vil soleis gje elevane høve til å ikkje lære nynorsk. På hi sida fær då dei elevane som nyttar dette høvet, ikkje høve til å ta med seg ein grunnleggjande kunnskap um nynorsk sidan i livet, og fær ikkje høve til å ta seg ein jobb som krev tame i nynorsk. Fridomen her er soleis langt ifrå eintydug.

Men vente litt – sagde eg at dei ikkje fær høve til å ta seg ein jobb som krev tame i nynorsk? Er ikkje det nær alle stillingane i statlege kontor og nynorskspråklege kommunar og fylke, det då?

Hja, det er teorien. I røyndi veit me at storparten av det offentlege gjev ein god dag i dei lovfeste målrettane åt folk. Vedtaket frå Høgre er soleis ikkje anna en eit stig i den røynlege nedbyggjingi av nynorsk som offisielt nasjonalspråk i Noreg.

Eg vil koma Høgre i møte og segja at me godt kann vurdere valfri nynorskupplæring. Men fyrr en me byggjer ned det ålmenne kompetansekravet til nynorsk, er det då visse grunnleggjande rettar for nynorskbrukarane som lyt stettast røynleg, ikkje berre i namnet:

Målrettane åt den einskilde lyt fylgjast åt av sanksjonar dersom dei vert brotne. Til dømes slik at offentlege skriv åt nynorskbrukarar lyt vera på vitug nynorsk (ikkje maskinumsett makkverk); er dei ikkje det, skal dei vera daude og maktelause. Sjølvmelding på rang målform gjev deg automatisk og utan spursmål rett til å vente med å svara skatt; fyller ikkje NRK på med nøgdi av kvalitetsnynorsk, fær du att pengar på lisensen, osb.

Då vert det audsynt at offentleg tilsette lyt ha tame i nynorsk. I alle fall sume. Dei som hev det, hev berrsynt større kompetanse og bør ha høgare løn.

Då kann me gå attende til det valfrie sidemålet. Er det nokon som ikkje vil ha undervisning i nynorsk på skulen, so ver so god. Men då lyt dei og dei fyresette fyrst skrive under på at dei er kjende med at dette gjev deim mindre kompetanse, at dei misser høvet til å verte tilsette i visse stillingar, og – viktugt å få med – at dei samtykkjer i at dei ikkje kann saksøkje Staten for denne skorten i utdaningi si sidan.

Eg veit ikkje um det i det heile er lov å få 14-åringar til å skrive under på noko slikt.

Men um det er det, so ver so god, for all del: Lat att augo og øyro og lat vera å lære norsk.