Grunnlaget for nynorskt skriftmål

Rettskrivingsnemndi for Nynorsk 2011™ har ikkje tenkt tanken um kva grunnlaget for det nynorske skriftmålet lyt vera. Spursmålet som vantar attum alle krokgjerdene, er: Kva for eit tungemål skal det nynorske skriftmålet spegle?

Talemålet i landet vårt stend midt uppe i ein umdialektiseringsprosess der dei nedervde norske målføri vert umlaga etter mynster av norskdanskt bokmål. Det er same prosessen som nedertysk har røynt i høve til høgtysk, oksitansk i høve til fransk og skotsk i høve til engelsk. Dei jamt skiftande blandingsmåli som dei einskilde talarane tyr til i denne stoda, kann ikkje vera noko mynster for eit stødugt og varugt skriftmål, det gjev seg sjølv.

Normeringsstandpunktet åt nemndi, som ty’st vilja reise nynorskflagget midt uti denne målblandingi ved hjelp av merkeordet «skule» og eit par andre slike, men som elles tek inn ròt og ròti av bokmålstilfang til meins for tradisjonelt nynorskt målto og ordtilfang, er difor ei synkverving – ein illusjon – som ikkje kann ha von um å verte gjeldande i lang tid, slik dei segjer dei vil ha det. Når me tenkjer på kor lett og motstandslaust dei nynorske tekstprodusentane (sic) i dag kann hente inn ord og måltilfang frå bokmål, er det ikkje nokon vågal spådom å segja at desse fåe nynorske merkeordi kjem til å falle uti og druknast i bokmålshavet, same kva for eit lite utval av nynorske merkeord ein råder seg til å setja upp til stas.

Kvifor? Av same grunn som folk apar etter bokmål i talemålet. For di bokmålet har prestisjen, slik at få torer å brjote for sterkt med bokmålsmynstret i talemålet sitt når dei talar ved folk utan ætti, bygdi eller byen. Og dess fleire som vægjer for bokmålet, dess større vert trykket på dei hine. Det er dette som er røyndi attum umdialektiseringi, og det er dette som er røyndi attum den vildrande måten nynorskt skriftmål vert nytta på i dag. Men det er det visst ingen som vil tala høgt um.

Skal ein ha eit kulturmål som varer, lyt ein ha eit mynster i sjølve målet, ikkje hente mynstret frå eit anna mål, og serleg ikkje frå eit nærskyldt mål. Dei tvo mynstri som finst her i landet då, er tradisjonell norsk, samansystematiserd av Ivar Aasen og ingen annan, og bokmål – som me i grunnen har eit eige skriftmål til å ta seg av. Det skulde då vera tolleg greidt kva som lyt vera utstødet (ikkje naudsynleg fasiten) for eit eige nynorskt mynster.

Sume tenkjer fulla: «men kann me ikkje berre ta inn yver oss at me har eit slikt blandingsmål no, og slå oss til tols med det?» Jau, gjerne det, men dette eine blandingsmålET er just norskdanskt bokmål, for alle dei hine blandingsmåli kringum i landet er sundra, einstaka, uppsmola, tala av éin og éin, radt ikkje heile dagen eingong, eller i beste fall av eit halvt bygdelag. Dei har sers lite sams – sers lite, so nær som bokmålstilfanget i seg.

Dette er eit heilt grunnleggjande spursmål. Uppfylgjingsspursmålet er: Dersom offisielt nynorskt skriftmål ikkje skal ta vare på tradisjonell norsk i dag, kva/kven skal då gjera det, og kva for kulturell legitimitet fær/misser dette nye offisielle nynorske skriftmålet? Det burde nokon tenkje på fyrr en andre gjer det for deim.