Vantande opinleik attum Nynorsk 2011™

Språkrådprosjektet Nynorsk 2011™ som skulde gjeva oss ny offisiell nynorskrettskriving i år, talmast under store lyte. I dette innlegget til vevresida deira sér eg på éi side av saki:

I innlegget Nettstaden gjev nyttige innspel vil «Rettskrivingsnemnda» ha oss til å tru at dei les og vurderer alle innspeli dei fær. Dét kann me ikkje vita stort um, men det er audsynt at dei i so fall les vonom snøggare gjenom, og at vurderingane ikkje er serleg grannsame.

«Vi veit ikkje nok om når valfridomen er frigjerande eller forvirrande,» heiter det i innlegget frå nemndi. Hja. Nemndi er allvissa gjord merksam på at ein kann skifte valfridomen i tvo hovudtypar:

* Typologisk valfridom, som femner endingar (har bite, har biti) og grammatiske ord (me/vi).

* Valfridom i skrivemåten av same ordroti (ynskje/ønske, sume/somme).

(* Me kann au ta med ein tridje bolk, eller ein underbolk av andre punktet: innlånte, nærskylde bokmålsord som svarar til nedervde nynorskord utan tydingsskilnad (bm. byrde/nn. byrd, bm. svømme/nn. symja).)

Typologisk valfridom er i sjølve håtten sers avgrensa og dimed evlaust mindre vildrande en valfridom i skrivemåten av ordrøtene. Det gjeld serleg for offisiell nynorsk, med di valfridomen i skrivemåten av ordrøtene hovudsakleg retter seg etter skrivemåten i bokmål (arven frå samnorsktidi) og ikkje er noko fylgjerett system ut ifrå nynorsken i seg sjølv (døme: ei hytte, ei bytte/bøtte).

Dimed finst det, tvert i strid med det «Rettskrivingsnemnda» skriv, eit prinsipielt grunnlag for å segja kva slags valfridom som er mest vildrande. Dette innspelet har nemndi, etter det me sér, ikkje teki upp i det heile, endå det grip rett inn i grunnlaget for alle vurderingane deira, og det på ein sers pedagogisk måte.

Det er verdt å merke at nemndi i arbeidet sitt mesta fylgjestrengt har gjengi til åtak på einfeld typologisk valfridom, medan den vildrande skiftingi millom nedervd og samnorsk skrivemåte av ordrøtene stend i godt lag, og i sume tilfelle er auka (jf. kløyvingi av lykkje/løkke til tvo ord, ein bokmålstankegang av typen gråstein/edelsten som krev ei eigi utgreiding). Utkoma er at framlegget til ny rettskriving er minst like vildrande som fyrr, men vantar den legitimiteten som tradisjon og sjølvtufta løysingar gjev – umsyner nemndi ikkje har teki i det heile.

Ved å høgje ullne prinsipp frå ein samnorskideolog til rettesnor, der ein kann fylgje just det prinsippet som høver, etter som kva for ei utkoma ein ynskjer seg, syner nemndi at ho ynskjer å sementere samnorskdragi i offisiell nynorsk, uavhengig av mandatet um å finne ein veg burt frå vildringi i skrivemåten.

Mot denne bakgrunnen er det lettare å sjå logikken i merknaden frå nemndi um vantande pedagogikk i innspeli dei har fengi: Systematiske og pedagogiske prinsipp som ikkje fører fram til det målet ein ynskjer, tegjer ein i hel ved å koke deim ned i same kålgryta som alle mogelege innspel frå Per og Pål. Undra nemndi seg røynleg yver at hovudmengdi av innspeli dei fekk, tok utstøde i personlege røynslor hjå ulike folk? Og skal dét mestsom vera ei fyrebersle for å ikkje sjå på dei mange innspeli som trass i alt tok tak i prinsipielle sidor ved rettskrivingi (både med og mot det ein sjølv meiner)?

Dette dømet er eitt av mange som berrlegg ein stor veikskap i arbeidet åt nemndi: Vantande vilje til å sjå på grunnlaget for nynorsken som skrift- og kulturmål som grunnlag for valet av rettskriving for dette skriftmålet. Fyresetnadene for den nye rettskrivingi er alt fastlagde og er aldri vortne tekne upp til ordskifte. Det er det same som å segja at «ja, me høyrer på kva de segjer, men me gjer det me har rådt oss til kor som er, so nær som i eit par ord der me ikkje har nokor sterk meining.»

Det er opinleik på falske vilkor.