Tolv lygner um Nynorsk 2012™

I dag strøydde Språkrådet sand på framlegget frå Riise-nemndi til ny rettskriving for nynorsk. Når ein les kva Ottar Grepstad sagde i det høvet, er det vanskeleg å vita um han lyg av fåkunne eller driv med skamlaus rosemåling av fauskne bord. Her er tolv punkt der han tek i miss:

1. 2012-normalen vil gjere det lettare å skrive rett, både for den røynde språkbrukaren og for den som er språkleg usikker.

Når me no fær endå ei rettskriving som kjem til å tevle med alle dei hine «gamle» rettskrivingane me framleis støyter på i dag, gjev det seg sjølv at det vert vanskelegare for ustøde brukarar å skrive nynorsk. Røynde språkbrukarar fær det ikkje lettare, dei heller, når dei lyt byte um på vanen sin.

2. Rettskrivinga blir enklare.

Det vert fleire tillatne skrivemåtar av vanlege ord som ‘fylgje’. Det er likevel ikkje noko greidt mynster for når ein kann skrive y eller ø, eller når ein kann skrive med eller utan j. Nye skrivemåtar attpå dei gamle i det same rotet utan system lyt me helst kalle vanskeleg.

3. Rettskrivinga blir […] på mange punkt tydelegare.

Rettskrivingsnemndi sette i fyrstunne upp nokre fåe eineformer, signalord dei kalla, som ‘skule’, som greidt skulde syne at det var nynorsk og ikkje bokmål ein skreiv. I det endelege framlegget kom ‘skole’ med att, so det er uvisst kor mykje som stend att av signalordi. Hokke som druknast denne ørvesle flokken med signalord i dei 120 eller so nye bokmålsformene som skal inn i nynorskrettskrivingi attåt alt samnorskgodset som finst der frå fyrr. Det einaste som er tydelegt er soleis at den nye nynorsken Språkrådet vil ha, gjeng med sjumilstyvlar i bokmålsleid.

4. Som det verbale språket nynorsk er, har det særleg mykje å seie at det no blir lettare å bøye verba rett.

Verbbøygjingi vert, som alt anna, vanskelegare. Det er ikkje greidt å vita når ein kann ha -de eller -te eller båe, og uråd å vita når ein kann skrive stuttform (ta, ska) eller langform (taka, skada) eller båe.

5. Nemnda har først og fremst rydda og forenkla.

Nemndi hev fyrst og fremst kasta ut tradisjonelle former og teki inn nye bokmålsformer. Skorten på system (anna en bokmålssystem) er skrikande.

6. Med denne reforma blir nynorsk normert på eigen grunn, utan omsyn til bokmål.

Ei reform som tek inn 120 eller so nye bokmålsformer og statistiskt sét tydeleg held på samnorske tilmåtingsformer framum tradisjonelle nynorskformer, hev meir en eitt auga på bokmål.

7. Krafta og soliditeten i arbeidet til nemnda imponerer. Framlegget har fagleg tyngd.

Arbeidet vantar ein grunnleggjande diskusjon av prinsippi som rettskrivingi skal fylgje, og nemndi hev ikkje svara på fyrespurnader um dette. I framlegget laver det med faglege blæmor – anten det er viktugt eller ikkje, syner det klårt at det ikkje er fagkunnskap som ligg til grunn for arbeidet og framlegget.

8. Framlegget har […] brei politisk legitimitet.

Framlegget bryt vyrdlaust med mandatet åt nemndi (enkel, tydeleg, stram norm), og nemndi lyg på seg at dei hev mandat til å avskipa klambresystemet. Framlegget er ikkje fyrehavt i korkje departement eller Storting. Breid politisk legitimitet er det soleis for tidleg å skrøyte av.

9. Inga rettskrivingsreform i Noreg har vore betre fundert.

Fundamentet for nynorskt skriftmål er arbeidet åt Ivar Aasen, det kann ein vanskeleg koma undan. Soleis var Hægstad-normi av 1901 best fundert, med di ho bygde på Aasen og vanlege skrivemåtar etter honom. I andre enden av fundamentskalaen finn me 1938-rettskrivingi, der vanlege skrivemåtar brådt vart forbodne. Det er den marginale statusen dei tradisjonelle formene vart tvinga inn i i 1938 som rettskrivingsnemndi no nyttar som argument for å ryskje fundamentet for nynorsken heilt upp med roti.

10. Den nye rettskrivinga [er] eit historisk kompromiss.

Arbeidet med den nye rettskrivingi hev vori einvegskøyrt all vegen. Tradisjonelle røyster er medviti haldne utanfor, og hev ingen part i framlegget som ligg fyre. Nemndi hev einast opna for ordskifte um kosmetiske meiningsløysor.

11. Nynorskbrukarane [er] nærmare ei viss semje i rettskrivingsspørsmålet enn nokon gong.

Nær helvti av landsmøtet i Noregs Mållag røysta for eit konkret framlegg frå Arvid Langeland som gjekk tolleg langt i å atterreise tradisjonelle former, tvert imot nemndi, som berre hev kasta ut. Grepstad set i beste fall likskap millom nynorskbrukarar og leidarskapen i dei statsfinansierte nynorskinstitusjonane som han idest lyde til.

12. [Styret i Språkrådet går inn for å lage ei tilrådd norm for nynorsk.] Dette skal ikkje gå ut over den individuelle valfridomen eller den regionale krafta i nynorsk, men gi ein ferdig pakke og eit trygt kvalitetstilbod.

Framlegget avskipar den regionale krafti i nynorsk med di det skjer burt mykje av den endeframe valfridomen i endingsverket og blæs ein lang marsj i Aasens inkluderande typeformsystem. Når Språkrådet no vil laga eit nytt hovudformsystem (namnet skjemmer ingen), kann ein spyrja seg kvifor dei avskipa det gamle.

Dette var ljott, Ottar.